Yetkinlikler
Özellikle insan kaynakları alanında çok kullanılan yetkinlik kavramı; sahip olunması gereken bilgi, beceri ve sahip olunan vasıflar olarak tanımlanmaktadır.

Yetkinlikleri temel olarak üç kategoride değerlendirebiliriz. Bu üç kategori temel, teknik ve yönetsel yetkinlikler şeklindedir. Bu kategoriyi sosyal yetkinlikler, bilişsel yetkinlikler, fiziksel yetkinlikler, teknoloji yetkinlikleri gibi genişletebiliriz. Fakat bu yazımda üç kategori üzerinden ilerleyeceğiz.
Temel Yetkinlikler: Kurum çalışanlarının genel olarak tamamında bulunması beklenen ve kurum kültürünü yansıtan davranışlardır.
Teknik/Fonksiyonel Yetkinlikler: Yapılan işe göre değişiklik gösteren yetkinliklerdir. Örneğin muhasebe alanında çalışması düşünülen adaydan genel muhasebe bilgisi, muhasebe programı kullanımı deneyiminin istenilmesi gibi.
Yönetsel Yetkinlikler: Yönetsel işlerde ihtiyaç duyulan bilgi, beceri ve yeteneklerdir.
Birçok kurumda insan kaynakları profesyonelleri, işe alım süreçlerinde, önceden belirlenmiş olan ve ağırlıklı olarak mülakat formlarında yer alan yetkinlik kriterlerine göre değerlendirmede bulunmaktadır. Hızla ilerleyen teknolojik gelişmeler, yeni iş modellerinin uygulanması, yeni mesleklerin ortaya çıkması gibi durumlar göz önüne alınarak formlarda daha önceden belirlenmiş olan yetkinlikler, kurumların yeni stratejilerine veya dönemin gereksinimlerine göre revize edilmemiş olabilir. Sektörel gelişmelere ve kurumun hedeflerine göre revize edilmemiş yetkinlikler üzerinden işe alım süreçleri devam ettiği takdirde kurumlar, ortak bir kültür oluşturmakta ve yapılan işin niteliğini arttırma hususlarında çeşitli sorunlar yaşayabilirler. Bu yüzden aşağıda belirtmiş olduğum iki konuya bu yazımda dikkat çekmek istiyorum.
- Yetkinliklerin Belirlenmesi ve Güncellenmesi
- Yetkinlik Geliştirme Programlarının Uygulanması
Yetkinliklerin Belirlenmesi ve Güncellenmesi
Konunun daha geniş bir bakış açısıyla değerlendirilmesi için bu kısımda; Geleceğin Becerileri isimli kitapta Perttu Pölönen tarafından belirtilen yetkinliklere, yurtdışı firmalarının özellikle dikkat ettiği yetkinliklere, kariyer günleri etkinliğimizde insan kaynakları profesyonellerinin dikkat çektiği yetkinliklere ve Dünya Ekonomik Formu raporunda yer alan bazı açıklamalara özellikle yer vermek istedim.
Geleceğin Becerileri
Gelecek yıllarda; makine öğrenmesi, robotik sistemler, yapay zekâ, blockchain gibi konular daha çok gündemimizde olacak. Yeni meslekler hayatımızda daha çok yer alacak. Doğal olarak bazı becerilere eskisinden daha çok ihtiyaç duyacağız. 2021 yılında Perttu Pölönen tarafından yazılan Geleceğin Becerileri isimli kitapta gelecek yıllarda en çok ihtiyacımızın olacağı düşünülen yetkinlikler aşağıda belirtilmiştir. (Konunun detaylarına hâkim olabilmeniz için kitabı okumanızı tavsiye ediyorum.)
- Merak
- Deneyim
- Yaratıcılık
- Problem Çözme ve Uyum Sağlama
- Tutku ve Karakter: Karakter ve tutku geliştirilmelerinin herhangi bir kısa yolu bulunmayan meta becerilerdir.
- İletişim ve Hikâye Anlatıcılığı
- Eleştirel Düşünce ve Yorumlama
- Girişimcilik ve Takım Çalışması
- Azim ve Sabır
- Sağlık ve Kendini Tanımak
- Merhamet ve Dürüstlük
- Ahlaki Cesaret ve Etik
- Aşk: Aşk, kimya, toplum, şiir, biyoloji, müzik veya bilim diliyle konuşulabilecek bir konudur. Aşk, bağışlama, lütuf ve kutsallık, arkadaşlık, kaygı ve önemseme bağlamlarında da konuşulabilir. Tüm bunlar bize sevgiyi kendi yollarıyla anlatıyor. Romantik aşk bunun formlarından sadece birisidir. Aşk, alelade, solup giden, inatlaşan veya eskimiş bir hal alabilir. Bir insan, doğaya, bir hobiye veya kendimize karşı hissedilebilir. Aşk, geleceğin en önemli vasfıdır, çünkü dünyayı daha iyi hale getirmenin tek yolu sevmeyi öğrenmektir.
Yurtdışındaki Firmaların Dikkat Ettiği Yetkinlikler ve Etik Değerler
Yurtdışındaki firmalar özellikle yeni pazarlara açılmak için, giriş yapmak istedikleri ülkelerdeki yetkin kişileri bünyelerine dâhil etmek için mülakatlar gerçekleştirmekteler. Ülkemizdeki adaylar ile yapmış oldukları görüşmelerde, iletişim becerileri ve özgüven haricinde ağırlıklı olarak iki konuya çok fazla odaklandıklarını görmekteyiz. Bu yetkinlikleri hangi ülke olursa olsun genel olarak dikkat ettikleri değerler olduğunu, mülakat yapan kişiler özellikle belirtmekteler. Bu yetkinlikler geçmişte, günümüzde olduğu gibi gelecekte de en çok aranılan yetkinlikler arasında yer alacaktır.
- Dürüstlük, Güvenilirlik
- Motivasyon
Kariyer Günleri Etkinliğimizde Belirtilen Yetkinlikler
2021 Mayıs ayında gerçekleştirmiş olduğumuz online kariyer günleri etkinliğimizde 25 farklı insan kaynakları yöneticisi ile görüşme gerçekleştirdik. Gerçekleştirmiş olduğumuz bu görüşmelerde insan kaynakları profesyonellerinin adaylarda en çok dikkat ettiği özellikler ve ağırlıklı olarak üzerinde durdukları yetkinlikleri aşağıda sıralamış bulunmaktayız.
- Liderlik: Bu kısımda kişilerin önce kendilerine, sonra ekiplerine liderlik edebilmesinin üzerinde durulmaktadır.
- Özgüven: Altı dolu bir özgüven. Yetkinliklerine veya deneyimine dayalı bir özgüven.
- Sorun çözmeye alışık olması
- İyi bir dinleyici olması
- Bireyin kendi ile alakalı farkındalık düzeyinin yüksek olması
- Eğitim aldığı dönemde okulunun hangi imkânlarını kullanmış olduğu (Kulüp, topluluk faaliyetleri, etkinlikler, seminerler, eğitimler, atölye çalışmaları gibi)
- Sosyal bir öğrenci olmak için eğitim hayatı içerisinde yapmış olduğu veya dâhil olduğu çalışmalar
- Öğrenme İsteği
- Merak Duygusu
- Sorumluluk Bilinci
- İletişim Becerisi
- Uyumluluk
Dünya Ekonomik Formu (WEF) Raporu
Dünya Ekonomik Formu (WEF) tarafından yayınlanan rapora göre pandemi döneminde yükselişte olan yetkinlikler aşağıda ilginize sunulmuştur.
- Stres Toleransı
- Aktif Öğrenme
- Direnç ve Esneklik
Dünya Ekonomik Formu 2025 yılına kadar ihtiyaç duyulacak yetkinlikleri ise 4 ana kategoride belirtmiştir. Bunlar sırasıyla aşağıda ilginize sunulmuştur.
- Problem Çözme
- Kişisel Yönetim
- Takım Çalışması
- Teknolojiyi Kullanma veya Geliştirme
Dünya genelinde yaşanan yenilikler, gelişmeler ve değişimlerden dolayı, iş yapış modelleri, meslekler, yönetim sistemleri gibi birçok unsur ve sistem etkilenmektedir. Bu yüzden kurumların taleplerinde veya ihtiyaçlarında değişiklikler yaşanabilmektedir. Bu değişikliklerin sıkı takip edilmesi ve buna göre yetkinlik setlerinin güncellenmesi gerekmektedir. Bu güncellemeye göre işe alım süreçleri tekrar yapılandırılmalıdır. Bu güncelleme doğal olarak bireylerin kariyer planlaması sürecini de etkilemektedir. Kariyer kavramı günümüzde bireyin seçtiği iş alanında adım adım ve sürekli olarak ilerlemesi, deneyim ve beceri kazanması şeklinde de değerlendirilmektedir. Bu belki de en yalın haliyle kariyer kavramının ifade şekli olabilir. Bu tanıma eklenebilecek çok sayıda unsur elbette bulunmaktadır. Çünkü kariyer kavramı yaşam boyunca devam eden dinamik bir süreçtir.
Yetkinlik Geliştirme Programlarının Uygulanması
Kariyer kavramı dinamik bir süreç olduğu için, bu dinamik süreçte yetkinliklerin geliştirilmesi, kişisel ve kurumsal gelişimin sağlanması için etkin planlamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Yetkinliklerin geliştirilmesi ve kurumsal hareket edebilme kabiliyetini arttırmak için birçok süreç aşamalı olarak kurumlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu süreç planlamasında kurumların hedeflerine ve sektörel gelişmelere göre değişiklikler olsa da aşağıda belirtilen aşamaların temel olarak göz önünde bulundurulması faydalı olacaktır.
- Mentorluk: Özellikle başlangıç aşamasında çalışanların kuruma uyum sağlamasına yönelik önemli katkı sağlayacak bir süreçtir.
- Değişen Şartlara Göre Teorik ve Teknik Eğitimler Verilmesi
- Farklı İçerikli Eğitimler Verilmesi
- Grup Çalışmaları
- Bireysel ve Kurumsal Performans Değerlendirme
- Motivasyon Arttırmaya Yönelik Faaliyetler/Etkinlikler Düzenlenmesi
- Çalışanların ve Paydaşların Görüşlerinin ve Önerilerinin Düzenli Olarak Alınması
- İş Süreçlerinde Standartların Oluşturulması
- Kariyer Danışmanlığı
Bu veya benzeri süreçler uygulanmadığı takdirde kurum özelinde aşağıdaki sorunlar oluşabilir.
- Çalışanların kariyer planları için motive edilmelerinde başarısızlık
- Kuruma karşı aidiyet duygusunda zayıflık
- Eğitim ve etkinlik bütçelerinin olmaması veya yetersizliğinden dolayı gelişimin desteklenememesi
- Kariyer yönetimine yönelik programların uygulanmamasından dolayı kişilerin kendisini değersiz hissetmesi
- Bilgi ve becerilere yönelik görevlendirmelerin yapılmamasından doğan problemler
Kurumların; mevcut hedefleri, sektörel ve teknolojik gelişmeler gibi durumları göz önünde bulundurarak yetkinlik setlerini belirlemesi veya güncellenmesi gerekmektedir. Bu yetkinliklerin mevcut çalışanlara kazandırılması ve belirlenen yetkinliklere göre işe alımı gerçekleştirilen çalışanlarında, mevcut yetkinliklerinin geliştirilmesi, sistematik bir planlama ve süreç gerektirir. Ayrıca yetenek gelişiminin hızlandırılması ve yetenek dönüşümünün sağlanması noktasında iş birlikteliğine de bu süreçte açık olunması gerekmektedir. Bu noktada firmalar, eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları ve çeşitli birlikler ile iş birliktelikleri gerçekleştirebilirler. Bireyler ve kurumlar geleceğin yetkinliklerine ve niteliklerine mutlaka odaklanmaları gerekmektedir. Bu süreçte yetkinlik geliştirme programları doğru planlandığı ve etkin uygulandığı takdirde kurumların işleyişini daha nitelikli hale getirecektir.